Bài trước mình có nhắc đến quan sát sự quan sát của chính mình. Làm thế nào để mình có thể bẻ lái đoạn này, giúp các bạn khựng lại trên dòng chảy đang lôi các bạn đi.
Mình biết, dù trên dòng chảy đang trôi đó, các bạn vẫn có thể nhận thức được điều gì vừa xảy ra trước đó cách đó vài giây. Sự nhận thức diễn ra có độ trễ một chút, ta đã không nhận thức được thứ ta đang nhận thức ngay tại đó, nhưng ta có nhận thức về nó mà, phải không, dù nó có bị chậm một chút.
Hãy dùng những nguyên liệu đó nhé.
Hãy cùng mình học phân tích những điều đó nhé.
Ban đầu ta chưa thể quan sát sự quan sát của mình ngay được; nhưng nhờ sự lưu lại của trí nhớ, ta có thể quan sát lại việc ta đã vừa quan sát điều gì. Đó là cách gián tiếp để biết về sự quan sát của ta đang hoạt động như thế nào.
Bản chất của hoạt động tự nhận thức, tự chiêm nghiệm nhớ lại những gì đã trải qua để rút ra bài học chính là quá trình quan sát lại; ta chỉ không gọi tên là quan sát sự quan sát. Và lúc này sự quan sát sự quan sát có độ trễ nhiều rồi.
Dần dần, ta phải hướng đến ta sẽ quan sát được sự quan sát, ngay lập tức, cùng lúc nhé bạn!
Chỉ có “quan sát sự quan sát” mới có thể giúp ta tách ra khỏi lối quan sát thông thường của ta.
Chỉ có “quan sát sự quan sát” mới có thể giúp ta biết áp dụng bài học chiêm nghiệm vào cụ thể tình huống nào.
Chỉ có “quan sát sự quan sát” ta mới có thể quan sát sự quan sát của chính mình, quan sát sự quan sát của người khác, từ đó ta mới biết thế nào là hiểu, thấu hiểu thực sự.
Ta vẫn nói về hiểu, thấu hiểu, bao dung tha thứ, có hiểu mới có thương, …. nhưng để thực sự thấy được những giá trị đó … nó đâu có dễ. Tha thứ có thể là quyết định lý trí, còn bao dung thì chưa thể đạt được nếu không đến từ sự thấu hiểu.
Hay như khi chính ta chưa thể tự mình lí giải vượt qua những sự dính mắc nơi mình, đạt tới tự do, thì ta cũng không thể nào cảm thấy nỗi đau của sự dính mắc mà khởi sinh lòng thương xót tới người khác.
Mỗi trạng thái nội tâm đều có cách riêng biệt để có thể đạt được, chúng khác nhau, và nó không dễ để khởi lên và cảm nhận được đâu.
Ta không nghe vài kênh podcast, đọc một vài khái niệm, định nghĩa là có ngay được đâu.
Thế mới thấy, cách nhận thức của con người ngày nay đã bị sai lệch đến mức nào. Nên bài viết hôm nay mình muốn chia sẻ về chủ đề: Quá trình nhận thức và sự chia sẻ nhận thức. Để mong chúng ta có thể bắt đầu nghiêm túc nhận thức về sự nhận thức của mình.
Đầu tiên,
Quá trình nhận thức luôn bắt đầu từ trực quan sinh động, sau đó ngôn ngữ được dùng để diễn tả nhận thức về trực quan sinh động đó với mục đích chia sẻ ra bên ngoài.
Hôm trước mình có nói bạn nhỏ nhà mình chạm tay xuống nền nhà rồi tả lại cho mẹ xem con thấy gì. Hôm nay mình có hỏi lại, nhờ con tả lại mà ko chạm tay xuống sàn.
Con có gợi lại trong trí nhớ tả rất nhanh và sơ sài: Con thấy mát thấy có sạn sạn.
Mình yêu cầu bạn tả kĩ hơn thì con bắt đầu nhắm mắt: Khi đó thì con tả kĩ hơn. Con thấy mát nhè nhẹ ko mát lạnh, nó hơi sần sần kiểu gỗ chứ ko trơn, có hạn sạn nhỏ như hạt cát, có chỗ chạm nhẹ, chỗ chạm mạnh.
Mình hỏi sao con phải nhắm mắt, thì con nói là để con gợi lại cảm giác lúc đó để mô tả lại cho kĩ như mẹ bảo.
Qua ví dụ này mình muốn nhắc đến 3 kiểu nhận thức:
- Thấy trực tiếp, cảm thấy các sắc thái một cách trực tiếp, dùng ngôn từ mô tả lại
- Thấy lại qua trí nhớ, sơ sài, theo kiểu gọi tên là xong.
- Thấy lại qua trí nhớ, gợi lại cảm giác được lưu vào bộ nhớ ( nhưng vẫn là qua nhớ, ko phải cảm giác thật), cảm nhận qua tưởng và dùng ngôn từ mô tả lại, tuy nhiên chỉ có thể mô tả được một phần cảm giác thật.
Ta cùng thực hành bài tập trên và quan sát các nhận thức của mình để xem có ra được 3 loại trên không nhé.
Ta có thể chọn đối tượng là về một chuyến đi chơi, một món ăn, một cảnh đẹp, …
Tương tự như vậy với các sắc thái cảm xúc vui buồn, giận, đau, êm dịu, …. ; khi ta nhận thức chúng, ta hoàn toàn có thể kiểm tra ngay tại lúc đang nhận thức ấy, thì nó thuộc kiểu nào.
Viết đến đây làm mình nhớ đến chuyện mình chia tay bạn người yêu số 2. Ngày đấy mình cũng chưa biết đến quan sát là gì đâu, chỉ là có một khoảnh khắc ấn tượng đã xảy ra mà mình sẽ nhớ mãi. Mình đang khóc lóc đau khổ lắm, chợt tự dưng thấy ơ, mình có thấy đau ở đâu đâu nhờ, thật luôn, tim ko đau, ko có chỗ nào đau cả, rồi ráo hoảnh. Hết phim với chuyện tình số 2. Cơ mà hay lắm, thỉnh thoảng sau đó bộ não vẫn diễn kịch, rồi làm mình thổn thức, rồi chợt nhớ ra, lại cảm thấy mình bình thường, thổn thức vừa rồi như là giả tạo, giả vờ. Vài lần như vậy mình thấy mình còn ko buồn nhớ đến.
Thêm nữa, cũng có chuyện tình mà tim mình đau, người mình bủn rủn nhá. Gợi trí nhớ về vẫn bị chồi lên cảm giác. Cảm giác đó là do bị dính mắc; sự dính mắc làm cho sự kiện gợi về tương tác với các yếu tố nội tâm làm chồi lên cảm giác. Khi hết dính mắc thì sự kiện gợi về cũng ko lên cảm giác nào cả.
Mình viết thêm như vậy để muốn nói rằng, hãy để ý: Xem ta đang thật sự cảm thấy điều gì, nó đang diễn ra thật ở mình hay chỉ là ta đang cảm nhận từ cái ảo tưởng nào đó.
—–///——-
Quá trình nhận thức như vậy, còn chia sẻ thì sao?
Những gì được chia sẻ luôn bắt đầu từ trực quan, từ trải nghiệm quan sát được rồi mô tả chia sẻ ra bằng ngôn từ.
Nhưng sau đó, càng về sau, với nhiều người điều này ko còn đúng nữa.
Nó không đúng bắt đầu từ những người đọc được những bài chia sẻ, từ đọc sách, xem tivi, youtube, từ các khoá học, … và:
Có thể họ ý thức được những điều đó họ chưa hiểu, chưa thấy, nhưng vì lý do nào đó họ vẫn chia sẻ.
Có thể, người đọc được những dòng chia sẻ, họ không ý thức, không phân biệt được sự khác nhau giữa : Chia sẻ từ trải nghiệm thật khác với chia sẻ lại ngôn từ một cách sao chép
Có cả trường hợp, người chia sẻ lại ngôn từ, không biết được mức độ chính xác của bản thân nội dung đó.
…
Sau đây là hai ví dụ minh hoạ cho ý của mình:
👉Có một cô gái trích dẫn là: “Khi bạn chấp nhận sự khác biệt của người khác với lòng bao dung, bạn sẽ thấy trăm hoa đua nở. Khi bạn không chấp nhận, khác biệt sẽ trở thành mâu thuẫn”.
👉Anh chàng thứ 2, với định nghĩa về bao dung:
“Bao dung là trạng thái nội tâm không dính mắc với bất kỳ điều gì diễn ra trong tâm trí do tác động của hoàn cảnh bên ngoài. Bao dung là trạng thái nội tâm khi đó tánh tham và tánh tưởng được dừng lại.
Người bao dung với con người là người mà trạng thái nội tâm của họ không dính mắc với bất kỳ điều gì ở hành vi của người khác.
Bao dung là tình yêu vĩnh cửu”
👉 Với chia sẻ của cô gái, mình chỉ thay đổi từ “bao dung” bằng từ “đồng cảm” thì có làm ảnh hưởng tới nhận thức hay cảm xúc của bạn khi đọc lên không?. Ví dụ, mình sửa như sau: “Khi bạn chấp nhận sự khác biệt của người khác với lòng đồng cảm, bạn sẽ thấy trăm hoa đua nở”
Nghe cũng có vẻ giông giống nhau, và đều đạt được cảm giác thoả mãn về mặt ý tứ nhỉ.
👉 Hay như bài viết chia sẻ của bạn nam đã khiến mình quan sát lại lòng bao dung sinh khởi như thế nào.
Mình thấy, có những người mà ta không có dính mắc gì với họ, với hành vi của họ, nhưng ta đâu có nảy sinh lòng bao dung. Lòng bao dung nảy sinh trên nhu cầu muốn được dung dưỡng, nuôi dưỡng đối tượng. Ta có thể không nảy sinh sự trách móc phán xét đánh giá với người do ta không bị dính mắc với hành vi của họ, ta có thể bỏ qua dễ dàng, nhưng đâu nhất thiết phải bao dung. Do đó, nếu không trực tiếp hiểu về bao dung, hiểu về làm thế nào để khởi sinh lòng bao dung thì liệu ta có biết những ngôn từ, ý tứ đó là chưa đầy đủ? Và quan trọng, chúng không giúp gì cho chúng ta trong quá trình tìm đến lòng bao dung chân thật.
Nó là như vậy, về mặt hình tướng; nó vẫn là những ngôn từ đó – nhưng chia sẻ từ trải nghiệm khác hoàn toàn với chia sẻ lại ngôn từ một cách sao chép. Người nào phân biệt rõ được hai thứ này, khi đọc văn bản, họ biết ngay người đang chia sẻ thuộc kiểu nào.
———–
Mong bạn hãy bắt đầu ý thức việc quan sát sự quan sát của mình. Đó là cách duy nhất để ta có thể bắt đầu nhận thức lại đời sống của chính mình.